1882an, José de Goicoa arkitektoak San Martin Merkatuaren proiektua diseinatu eta garatu zuen. Baionako Les Hallesen lanean inspiratuta.

Hornidura-merkatuaren lehen pabilioia 1884an inauguratu zuten San Martin plazaren iparraldean, non, Artzain Onaren katedrala eraiki bitartean, donostiar leialak aldi baterako hartzen zituen kapera txikia zegoen.

Populazioaren hazkundearen ondorioz, merkatua handitu behar izan zuten eta hogei urte beranduago Goicoak bigarren pabilioi bat eraiki zuen plazaren hegoaldean. Baina hiria atsedenik gabe haziz zihoan alboko herrietatik eta beste probintzia batzuetatik zetorren jendearekin, eta 1907an San Martin berriro zabaldu egin zuten. Oraingo honetan, Juan R. Alday arkitektoak Goikoaren bi pabilioiak lotu zituen bien artean geratzen zen kalea estaltzea ahalbidetu zuen egiturari esker. Horrela, San Martin merkatuaren hirugarren pabilioia sortu zen eta hiriko merkaturik garrantzitsuena bihurtu zen.

Azken eraldaketak arrandegiko hormigoizko egituran egin ziren 30eko edo 40ko hamarkadan eta aurrealdearen azken aldaketa berrogeita hamarreko hamarkadakoa da.

2003; Donostia haziz jarraitzen du, trafiko eta aparkaleku arazo berriak eta kontsumo eta merkataritza dinamika berriak sortzen dira, segurtasun, erosotasun eta osasungarritasun eskaerak… San Martin merkatuak ez zuen aldaketa berri horiei guztiei aurre egiteko biderik.

Testuinguru horretan, Donostiako Udalak -eraikinaren jabea- eta merkatuko handizkariek merkatu zaharra berri batengatik ordezkatzea adostu zuen, hiriaren behar berrietara egokitzeko.

Bi urtetako lanen ostean, San Martin merkatu berria sortu zen, merkatu tradizionalaren eta merkataritza gune modernoen abantailak bateratuz.

Luis Uzcanga arkitektoaren estudioa izan zen Donostiako erdigunea urbanistikoki biziberritzeko proiektuaren arduraduna. Lan konplexua izan zen, bi urteko iraupena izan zuen eta ordura arte Gipuzkoan sekula erabili ez ziren baliabide teknikoak erabili ziren.

San Martin berriak eraikin zaharreko zenbati elementu bereizgarri berreskuratu zituen: erdiko bidea, hamar metro zabalerako oinezkoen pasabide erosoa, eta fatxadetako beirate zabalak.

Horrez gain, lanek merkatuaren inguruko hiru kale oinezkoentzat bihurtu zituzten, espazio publiko berri bat sortuz. Gunerako sarbidea ere hobetu egin zen, 600 lekuko lurpeko aparkaleku baten bidez.

San Martin merkatu berriaren eskaintzak tradizioa eta modernotasuna batzen ditu. Modako lehen markek eta aisia eta kulturako liderrek espazio bera partekatzen dute 1.900 m²ko supermerkatu batekin, kafetegiekin… eta merkatu tradizionaleko handizkariekin batera, indartuta eta berrituta itzuli direnak.

2006an, Espainiako Merkataritza Zentroen Elkarteak merkatu berriari Merkataritza Formula Berrien Eraketa Onenaren saria eman zion “merkatu zaharreko jarduera gaur egungo eskaintza moderno eta erakargarriarekin konbinatzeagatik, zuzen eta errentagarri, eta modu horretan hiri-espazioa berreskuratzeagatik”.

1. Kalitatearen aldeko apustua. Eskatu zuk edo zure mahaikideek gustuko duzuena, eta kontuan hartu aholkatzen dizutena. San Martin azokan, kalitate handiko gazta sorta handia aurkituko duzu honako establezimendu hauetan: 0. solairuan: MARIBEL URDAITEGIA, NICASIO, ALIMENTACIÓN JUAN ETXEBERRIA eta MUÑOA ALIMENTACIÓN. 1. solairuan: IÑAKI & JENNY, ADARRAZPI eta SUPER AMARA.

2. Hozkailuan eta babestuta. Bereziki gaztak gordetzeko ganbera bat edukitzea da egokiena, baina nork dauka horretarako lekua sukalde xume batean? Betiko hozkailuarekin konformatu beharko. Tenperatura ideala: 8-14 gradu. Oso garrantzitsua da gazta biltzea, eta, horretarako, urdaitegietan elikagaietarako erabiltzen duten papera da onena. Film-papera ongi dago egun baterako edo birako, baina gero lizuna sortzen zaio. Gaztanoholean edo mahai gainean uzten baduzu, galdu egingo zaizu.

3. Inoiz ez mahairatu hotz gazta. Tenperatura baxuak gaztaren zapore naturalak eta aromak ezkutatzen ditu. Ahal bada, atera hozkailutik ordubete lehenago. Funtsezkoa da behar bezala dastatu eta gozatzeko.

4. Suabeekin hasi eta fuerteekin amaitu. Gazta-ohol bat mahairatzen denean, komeni da suabeenak kanpoaldean ipintzea, eta fuerteenak, berriz, barnealdean, amaieran jateko. GAZTAK BEGIAK ARGI!

5. Ez moztu gazta guztiak modu berean. Gazta mota bakoitzak bere forma eta testura dauka. Gazta biribilak ziri-formarekin mozten dira, tartak bezala, zaporea ez baita uniformea alde guztietan. Gazta luzangak, berriz, barratxo-formarekin mozten dira, eta ogian zabaltzeko gaztak piezatan mahairatzen dira. Gazta krematsuak, bestalde, barratxoetan mozten dira, eta komeni da ganibetaren xafla ur berotan sartzea, gazta erraz desitsasteko. Azkenik, gazta urdinak dado edo bloketan mozten dira, eta gazta gogorrak zatitan.

6. Eta azala? Zure lagunak ‘foodieak’ badira, interesgarria izan daiteke gazta azal eta guzti mahairatzea, azalak zer gazta mota den esaten baitigu. Kenduko diote gero. Gazta naturala bada, azala jan daiteke. Brie edota camembert bat bada, ez du zentzurik azala kentzea.

7. Ogi onarekin. Gaztaren kalitatea garrantzitsua den bezala, ogi ona aukeratzea ere funtsezkoa da. Ahaztu txigorkiak eta gaileta gaziak! Zoaz TALO OKINDEGIRA (0. solairuan), eta ogirik egokiena zein den esango dizute.

8. Gaineratu fruta eta fruitu lehorrak. Sagarrek, mahatsek eta pikuek urtsutasuna ematen diote gaztari, eta koipea ateratzen diote. Intxaurrak eta urrak ere ongi etorriak dira. Oholean gazta urdinen bat badago, eztia osagarri aproposa izango da.

9. Ez edan urik. Baliteke zu edo zure gonbidaturen bat abstemioak izatea. Hala ere, gazta eta ura ez dira ongi konpontzen, ura ez baita ongi nahasten gaztaren koipeekin urdailean, eta kaltegarria izan daiteke.

10. Uztartzea. Ardoa lagun ona da, eta beti izango da. Baina hain modan dauden artisau-garagardoak, jereza, uxuala eta whiskia ere bai.

Burdinurtuzko Le Creuset fonduea. 6 fondue-sardexka ditu, bakoitza kolorezko marka batekin, mahaikide bakoitzak berea zein den gogora dezan. ORIA MENAJE DENDAN

Alberjiniak, kuiatxoak, piperrak, patatak… Guztia labean prestatuta. Ez zaitez lanpetu eta eska itzazu prestatuta IÑAKI & JENNY harategian. Gozo-gozoak!

Roquefort-saltsa, onddoena… artisau eran eginda IÑAKI & JENNY harategian. MUÑOA ALIMENTACIÓN dendan saltsa tartariarra aurkituko duzu, eta zapore mina gustuko baduzu eska ezazu bastarda esaten diotena.

“Presa da txerri iberikoaren haragi zatirik onena. Zuzenean Guijuelotik ekartzen digute, bertan astero egiten baitute txerri iberikoen hilketa. Pieza osoa labean ere presta daiteke, eta zoragarri gelditzen da”, azaldu digute MARIBEL URDAITEGIAN.

“Fonduerako haragiak garbiak eta lehen mailakoak izan behar dira, horrela, prestatu ondoren, bigunak eta samurrak gera daitezen. Onena azpizuna da, garestiena ere bai. Aukera merkeagoa nahi baduzu entrekota, maskal-xerra edo taparen kanteroa eraman dezakezu” JAVIER MUÑOAK dioenez.

JUAN ETXEBERRIA harategian arkumean espezialistak dira. Nafarroako esneko arkumearen izter-medailoiak fonduean prestatuta probatzeko gomendatu digute bertan. “Izterra ondo garbitu eta onena aterako dugu, medailoiak, aproposak fonduean prestatzeko. Arkumearekin plater bikainak presta daitezke sukaldean. Hemen gutxi erabiltzen da, Frantzian, berriz, hamaika modutan prestatzen dute”.